Түркия тарихындағы ең ірі демократиялық символға айналған Экрем Имамоғлуның тұтқындалуы – жай ғана бір адамның қамалуы емес, тұтас жүйенің әлсіреген сенімін көз алдыңа жайып салды. Стамбулдың мэрі болған бұл тұлға – жай әкім емес, Ердоғанның өзіне қарсы тұрар бірден-бір үміт еді. Енді соны «терроризммен байланысы бар» деп, тар қапасқа тығу – бұл жәй қылмыстық іс емес, саяси сценарийдің шымылдығын түрген алғашқы сахна.
Осы сәттен бастап Түркияның көшелері қайта сөйлей бастады. Стамбул, Анкара, Измир – бәрі бір үнге көшіп, «Имамоғлуға бостандық!» деп ұрандатты. Бұл тек бір адамның артында тұрған қолдаушылар емес, демократия деген ұлы ұғымның соңғы бекінісін қорғауға шыққан жұрт. Олар енді қорықпайды. Себебі сенетін ештеңесі қалмаған халықтан қауіпті күш жоқ.
Шерулер бейбіт өтті демеңіз – полиция көзден жас ағызатын газ шашып, су бүркіп, жұртты қамауға алды. Бірақ рухты қамауға ала алмады. Әсіресе, Стамбул мэриясының маңында болған оқиғалар – бұл ел тарихындағы бейбіт наразылықтың ең шынайы көрінісіне айналды.
Анкара мэрі Мансур Яваш та үнсіз қалмады. Ол – Имамоғлуның замандасы, күрес жолының серігі. Әкім емес, азамат. Қызмет емес, ұстаным.
Ал Президент Ердоған ше? Ол бәрін «саяси шоу» деп атады. Дәстүрлі дискурс, жаттанды жауап.
– Оппозиция тепе-теңдігін жоғалтып, сот пен прокуратураға қысым көрсетіп жатыр, – дейді ол. Бірақ сол сот пен прокуратура халықтың алдында, көшенің ортасында емес, көлеңкеде сөйлеп жүргенін бәрі біледі.
Бұл уақытта Брюссель үн қатты. Еуропалық Одақ Түркияны заң мен ашықтыққа шақырды.
Түрік лирасы күрт құлдырап, бір-ақ күнде 12,7 пайызға арзандап, 1 доллар – 42 лираға жетті. Орталық банк шұғыл түрде 5-10 миллиард долларды жұмсап, нарықты сабырға шақырмақ болды. Бірақ ақша — көңілді жұбатпайды. Ол тек уақытша тыныштық ұсынады. Ал көңілі қалған халық бір күндік тыныштыққа алданбайды.
Бұл – жай ғана саяси оқиға емес. Бұл – мемлекеттің жан айқайы. Бұл – қоғамның қордаланған сенім дағдарысының жарылысы. Қазір көшелерде жүрген әрбір адам – Имамоғлу емес, өз болашағы үшін күресіп жүр. Себебі олар түсінді: егер әділет біреудің атағына, қарсыласының ықпалына қарап өлшенсе – онда бұл елде ешкім қауіпсіз емес.
Тарих дәл осындай сәттерде бұрылады. Бірақ оны кімнің жазатыны – әлі белгісіз. Ердоған ба, көшедегі халық па, әлде сыртта отырып саз құрайтын геосаяси ойыншылар ма – бұл жағын уақыт көрсетеді.
