Украина Қарулы күштерінің дроны «Кавказская» мұнай айдау стансасын нысанаға алған кезде, оның артында ұшып бара жатқан снарядпен бірге геосаяси ойынның көлеңкесі де ере шықты десек болады.
«Кавказская» – символикалық маңызы бар станса. Теміржол цистерналарынан мұнайды Каспий Құбыр Консорциумы (КТК) құрамындағы «Кропоткинская» стансасына жеткізетін аралық транзиттік түйін. Бірақ айта кету керек, бұл нысан КТК-ға тиесілі емес. Яғни, формалды түрде бұл – институционалдық актив емес, ал мүдделер тұрғысынан – ақпараттық инструмент.
2024 жылы бұл станса арқылы бар болғаны 1,51 млн тонна мұнай айдалған, бұл – КТК-ның жалпы айналымының 2%-ын ғана құрайды. Ал ақпан айында «Кропоткинскаяға» жасалған соққыдан кейін бұл көрсеткіш 1,13 млн тоннаға дейін төмендеген. Сөйтіп, күтілетін шығын – 400 мың тоннаға төмендеген, бұл – бар-жоғы 0,5%.
Бірақ, қандай да бір ірі көлемдегі апат секілді, «Транснефть» гуманитарлық трагедияға ұқсатып, уайымның қойнына кіріп кетті. «Америкалық акционерлердің дивидендтері азаяды» деп алаңдаушылық білдіріп, эмоциялық капиталы мол, бірақ цифрлық негізі әлсіз саяси риторика таратуда.
Бұл не? Бұл – ақпараттық манипуляция. Бұл – қоғамдық пікірге жұмыс істеу арқылы халықаралық қысым механизмін іске қосу талпынысы. Яғни, көзге көрінбейтін, бірақ геосаяси кеңістікте өте тиімді құрал – психологиялық дипломатия.
Шындығына келгенде, КТК бойынша мұнай айдау көлемі 30%-ға азаяды деген болжамдар наурыз айындағы рекордпен теріске шықты. Мұндай жетістік ең алдымен қазақстандық мұнайдың арқасында мүмкін болды. Яғни, дәл қазір КТК жүйесінің тіршілік көзі — Қазақстан энергетикасы, ал соның арқасында «Транснефть» өзі де кемінде $300 млн валюталық табыс тауып отыр.
Ескеретін жайт — КТК-дан түсетін салықтың 75%-ын Ресей, 25%-ын Қазақстан алады. 2024 жылғы мәлімет бойынша, КТК-ның $2,3 млрд табысының $2,1 млрд-ын Қазақстан мұнай жөнелтушілері қамтамасыз еткен (55 млн тоннадан астам). Ресей тек 7,5 млн тонна үшін $200 млн кіріс көрген, ал соның ішінде «Кавказская» стансасына тиесілі бөлік небәрі $30 млн. Оның да негізгі үлесі «Лукойлдың» Комсомольская стансасынан келген.
Ал енді қомақты цифрларға келсек: шабуылдан кейін станса екі ай тоқтады делік. Бұл дегеніміз – $5 млн шығын. Оның жартысы салық пен операциялық шығындарға кетті десек, таза шығын – $2,5 млн. Ал оның 23%-ы америкалық акционерлерге тиесілі, яғни төленбей қалған дивиденд $1 млн-нан аспайды.
Бұл – геосаяси аренада манипуляция жасауға жеткіліксіз сан, бірақ ақпараттық шабуыл жасауға таптырмас сылтау. Ал енді сұрақ: «Транснефть» неге Қазақстан мұнайынан түскен дивидендтерін есептеп, үн қатпай отыр? Себебі ол жақта өз үлесі – 31%, яғни үнсіз пайданың өзі жеткілікті.
Шын мәнінде, Украина Қарулы күштері бұл соққыны стратегиялық дәлдікпен жасады. Қазақстандық инфрақұрылымға нұқсан келтірілген жоқ. Ешбір қазақстандық мүдде бұзылмады. Бұл – Кремльмен тікелей байланысы бар «Транснефтьке» бағытталған сигнал. Ал «Транснефтьтің» оны «америкалық акционерлердің мүддесіне нұқсан» ретінде көрсетуі – бұлттың арасынан найзағай іздеген саясаттың көрінісі.
