Күні кеше ғана ҚР Энергетика министрі Ерлан Ақкенженов жыл қорытындысы мен алдағы жоспарлар туралы баяндама жасап, мұнай өңдеу, мұнай өнімдері, цифрландыру және мұнай-газ-химия саласындағы негізгі бағыттарды түсіндірді, деп жазады Ertenmedia.kz.
Министрдің айтуынша, өткен жылы елдегі мұнай өңдеу көлемі 17,9 млн тонна болған, биылғы жоспар да осы шамада. Қазір жұмыс істеп тұрған зауыттардың бәрі дерлік өндірісті басқаруда америкалық Honeywell және жапониялық Yokogawa компанияларының автоматтандырылған жүйелерін қолданып отыр. Яғни, мұнай өңдеу саласы цифрлық бақылау мен басқарудың жоғары деңгейіне біртіндеп өтіп жатыр.
Министр ұсынған тұжырымдамаға сәйкес, 2025-2032 жылдар аралығында мұнай өңдеу қуатын жылына 18 млн тоннадан 30 млн тоннаға дейін ұлғайту жоспары іске асырыла бастады.
Бұл жұмыс қолданыстағы зауыттарды жаңғырту және кеңейту арқылы жүрмек. 2040 жылға қарай қуаты жылына 10 млн тонна болатын жаңа ірі зауытты іске қосу көзделген. Ол заманауи отын-мұнай-химия конфигурациясында жұмыс істейді, өңдеу тереңдігі 95 пайыз деңгейіне жетуі тиіс.
Осы зауыт іске қосылғанда елдегі жалпы өңдеу қуаты 30 млн тоннадан 40 млн тоннаға дейін өседі. Министрдің сөзінше, осындай жобалар ішкі нарықты жанар-жағармаймен толық қамтамасыз етуге және артық көлемді көрші елдерге экспорттауға мүмкіндік береді.
Мұнай өнімдерінің өндірісі де өсім траекториясында. 2024 жылы елде 14,52 млн тонна мұнай өнімі өндірілген, биылғы жоспар – 14,55 млн тонна. Ұзақ мерзімде, 2040 жылға дейін бұл көрсеткішті 29,2 млн тоннаға дейін жеткізу мақсаты қойылған. Яғни мұнай өнімдері өндірісі екі есеге жуық ұлғаюы тиіс. Соңғы жылдары жиі айтылатын тағы бір маңызды бағыт сапа.
Министр мұнай өнімдерінің экологиялық стандартын K4 деңгейінен K5+ деңгейіне дейін біртіндеп көтеру жоспарланып отырғанын атап өтті. Бұл ішкі нарықтағы жанармайдың сапасын жақсартып қана қоймай, сыртқы нарыққа экспорт мүмкіндігін де кеңейтеді.
Энергетика министрлігі мұнай тасымалы мен мұнай өнімдерінің қозғалысын цифрландыруға да көбірек көңіл бөліп отыр. Ақкенженовтің айтуынша, «Oil transportation management» ақпараттық жүйесі іске қосылған. Бұл жүйе мұнай өндіруші компаниялар, мұнай өңдеу зауыттары және көлік ұйымдары арасында мұнайды бөлу процесін толық автоматтандыруға бағытталған.
Қазір жүйе штаттық режимде жұмыс істеп тұр, 117 белсенді пайдаланушы тіркелген, жер қойнауын пайдаланушылар тарапынан 2 182 өтінім берілген. Соның арқасында мұнай жеткізуге өтінім беру мерзімі 5 күннен 1 күнге дейін қысқарған. Жеткізу кестесін ұсыну мен қол қою толығымен автоматтандырылып, кестені бекіту уақыты 7 күннен 2 күнге дейін азайған. Жүйені жетілдіру жұмысы жалғасып жатыр.
Мұнай өнімдерінің айналымын бақылауға арналған бөлек платформа да іске қосылған. «Oil Track» ақпараттық жүйесі нарыққа келіп түсетін барлық сұранысты есепке алады. Қазір 123 мұнай базасы арнайы есептеу және бақылау құрылғыларымен жабдықталып, деректерді операторға тұрақты түрде жіберіп отыр.
Министрдің дерегінше, бұл жүйе өтінім өңдеу уақытын 3 сағаттан 10 минутқа дейін қысқартқан. Сондай-ақ отынның «сұр» айналымы 20 пайызға дейін азайған. Құрылғылардан келетін мәлімет тәулік бойы автоматты түрде түсіп, үздіксіз бақылау қамтамасыз етіледі. Алдағы уақытта сұранысты болжау және логистиканы тиімді жоспарлау үшін жасанды интеллект қолдану мүмкіндігі қарастырылып жатыр.
Баяндаманың бөлек бір бөлігі мұнай-газ-химия саласына арналды. Министр бүгінде KPI, «Нефтехим Ltd.», «Шымкент химия компаниясы» және «Атырау мұнай өңдеу зауыты» сияқты кәсіпорындар мұнай-химия өнімдерін шығарып отырғанын айтты. 2023 жылмен салыстырғанда өндіріс көлемі 1,5 есе өсіп, 2024 жылы 540 мың тоннаға жеткен.
Биыл бұл көрсеткішті 589,7 мың тоннаға дейін ұлғайту жоспары бар. Өндірістің өсімі жаңа жобаларды іске қосу арқылы қамтамасыз етілмек. Алкилат, бутадиен және карбамид өндіру жобалары жобалау сатысында тұр. Полиэтилен жобасы бойынша құрылыс қарқынды жүріп жатыр, ұзақ циклді жабдықтарға тапсырыс берілген.
Саланы жүйелі дамыту үшін Энергетика министрлігі «Мұнай-химия өнеркәсібі туралы» заң жобасын әзірлеуде. Бұл құжат мұнай-газ-химия секторына ұзақ мерзімді, болжамды ереже беріп, жаңа технологиялық шешімдер енгізуге арналған ашық орта қалыптастыруы тиіс.
Министр KPI компаниясының цифрландыру тәжірибесін де мысал ретінде келтірді. Компания ERP және SAP жүйелерін біріктіріп, жеткізу келісімшартының толық циклін электронды форматта жүргізе бастаған. Соның нәтижесінде келісімшарт дайындау уақыты 80 пайызға қысқарған, жалпы процесс ұзақтығы 30 пайызға азайған. Серіктестермен жұмыстың ашықтығы мен жылдамдығы артқан.
Ерлан Ақкенженовтің айтуынша, мұнай-газ-химия өнеркәсібінің келешегі цифрлық технологияларды уақтылы енгізуге тікелей байланысты. Зауыттарды жаңарту, есеп пен бақылауды автоматтандыру, деректерге сүйенген басқару шешімдерін қабылдау – саланың тиімділігін арттырудың негізгі құралы. Министр баяндамада нақты көрсеткіштер мен мерзімдерді атап өтіп, мұнай өңдеу мен мұнай-химия бағытында алдағы жылдарға айқын жоспар бар екенін көрсетті.
