Патох Шодиевтің аты шыққан істерге үңілген сайын, посткеңестік кеңістіктегі олигархтар феноменінің қаншалықты күрделі әрі даулы екенін байқайсың. Патох ака сонау 1998 жылдың өзінде былыққа батып үлгерген бейбақ екенін біреу білсе, біреу білмеуі мүмкін.
Айтайық, сол кездері «Tractebel» компаниясына қатысты жанжалдан кейін Шодиев өзін құтқарып қалудың ерекше тәсілдерін іздей бастайды. Бельгияда тергеу жүріп жатқан шақта, Шодиев Кука аралдарында International Financial Bank Limited деген офшорлық банк құрады. Әдетте мұндай лицензия алу үшін адамның құқықтық тазалығын дәлелдейтін ресми құжат қажет. Ал Шодиев бельгиялық әділет органдарына жүгінбей, бұл құжатты Қазақстанның Бас прокуратурасынан алды. Бұл фактіні Trustnet компаниясының мәліметтер базасы да растауда.
Осылайша ол «B» санатты лицензияға ие болып, әлем валюталарымен жұмыс істеу құқығына қол жеткізді. Бельгиялық қаржы полициясы кейін мұндай офшорлар арқылы ақша ағымын бақылау мүмкін еместігін мойындаған.
Сол себепті Шодиев әлі күнге дейін бельгиялық соттан айласын асырып отыр екен. Соңғы уақыттары ол Бельгияға баруды да қойып, демалысын Өзбекстанда өткізуді әдетке айналдырған. Оның қолында Өзбекстан мен Ресей паспорты бар екені айтылса, қазақстандық құжаты мүлде қажетсінбеген. Қазақстандағы ресми құжаттарда ол «резидент емес» ретінде тіркелген.
Осылайша Шодиев бар байлығын Қазақстаннан тауып, біздің елдің төлқұжатына да мұрын шүйіре қараған. Назарбаевтың кезінде Шодиев сындылар Қазақстанды билеп, төстеп «жаман» үйге айналдырғанын осыдан байқайсың. Сол себепті Қазақстан тарабының Шодиевқа қатысты көптеген талаптар қоятын моральдық қақы бар.
Бельгиядағы Ватерлоо полициясының бастығы Мишель Вандевалле «Шодиевке қатысты ешқандай есеп жазбағанмын» деп мәлімдеген. Дегенмен дәл осы есеп Шодиевтің алғашқы бельгиялық паспортына жол ашқан құжат болған. Журналистердің зерттеуінше, бұл жерде Шодиевке белгілі бір парламент мүшелері саяси қолдау көрсеткен. Олар заңға өзгеріс енгізіп, Шодиевтің қылмыстық жауапкершіліктен құтылуына жағдай жасаған. Кейін дәл сол депутаттар оның ісін тексерген комиссия құрамына да кіріп, өздерін өздері «тергеген» мәлім болды.
Бүгінде Қазақстан сот залдарында Еуразиялық қаржы ұйымынан өтемақы талап етіп отырған адам – кезінде офшорлық банктік лицензияны да, азаматтық құжаттарды да күмәнді жолмен алғаны қазір әшкере болды.
Шодиев заңды айналып өтіп, миллиардтаған қаржыны көлеңкелі жолмен жылыстатса, ал қарапайым халық адал еңбегімен нәпақа тауып отырса, қоғамдағы әділетсіздік сезімі тереңдей түсетіні анық. Сондықтан Шодиев сындылардыі әс-әрекетіне құқықтық баға беру керек.
Шодиев феномені – посткеңестік олигархтардың халықаралық жүйеде қандай амалдар арқылы тіршілік ететінін айқын көрсетеді. Бір жағынан, олар офшорлық банктер арқылы капиталын сақтап, ел арасындағы ықпалын күшейтеді. Екінші жағынан, саяси қолдаулар мен заңдағы саңылауларды пайдаланып, жазадан құтылып кете береді.
